Het Enneagram is een oud persoonlijkheidsmodel (gepubliceerd door Gurdijefff rond 1900) met een esoterische basis. Het model onderscheidt negen typen, waarvan bij elke persoon er één dominant is. Bijvoorbeeld: de waarnemer of de leider. Daarnaast zijn er de zogenaamde vleugeltypen, waarmee men ook overeenkomsten kan hebben. We gaven al eerder aan dat uit onderzoek blijkt dat de betrouwbaarheid en validiteit van het enneagram volstrekt onvoldoende is (zie ook skepsis). De persoonlijkheidstypen die uit deze tests rollen, zijn eerder een soort lekenpsychologie dan wetenschappelijk gefundeerd. Het taalgebruik in de vele tientallen boeken die over bijvoorbeeld het Enneagram verschenen zijn, is zonder uitzondering zeer wollig en voor meerdere interpretatie vatbaar. Dat leidt tot het Barnum-effect: voor elke lezer is het gemakkelijk om zichzelf te herkennen in de algemeen beschreven persoonlijkheidstypes. De keuze voor een -gewenst- type is zo gemaakt, maar of we daarmee de 'persoonlijkheid' afdoende beschrijven, is de vraag.
1. Perfectionist: wil goed zijn en de dingen verbeteren
Perfectionisten zijn realistisch, consciëntieus en principieel. Ze kunnen zich voordoen als moralist of wereldverbeteraar. Ze proberen hun hoge idealen ook werkelijk te realiseren; ze hebben vaak het idee dat het altijd beter kan en zijn dan ook niet gauw tevreden. Ze kunnen gefrustreerd zijn omdat het leven en de mensen niet zijn zoals ze in hun ogen zouden moeten zijn; ze kunnen teleurgesteld zijn in de eigen onvolmaaktheid: niet te kunnen voldoen aan de zichzelf gestelde hoge eisen.
- Sterke punten: veel discipline, betrouwbaar, ordelijk en idealistisch.
- Zwakke punten: vaak te kritisch en veeleisend. Kan bovendien stijf, formeel en ongeduldig zijn.
- Uitdagingen: met irritatie en boosheid om te gaan, fouten te durven maken, meer contact te hebben met emoties, leren dat er meer manieren zijn dan de enige juiste.
2. Helper: wil geliefd zijn of worden
Helpers zijn warm, betrokken, verzorgend en gevoelig voor de behoeften van anderen; ze bieden hulp aan de medemens. Hun hulp heeft als onderliggend (onbewust) doel de eigen superioriteit te tonen. Ze hebben moeite om door te dringen tot hun innerlijk. 'Mijn leegheid is mijn schat'.
- Sterke punten: behulpzaam, sensitief, goed in het aanknopen en onderhouden van relaties, enthousiast en tactvol.
- Zwakke punten: kan ook bemoeizuchtig zijn en bezitterig. Als waardering uitblijft word ik klagerig, behoeftig en jaloers.
- Uitdagingen: leren dat men zelf ook zelf behoeftes en gevoelens heb, zichzelf accepteren, zodat er minder afhankelijkheid is van de goedkeuring van anderen, ook iets voor zichzelf doen zonder zich daarbij om een ander te bekommeren.
3. Succesvolle werker of de presteerder: wil succesvol zijn
Presteerders zijn energiek, optimistisch, zelfverzekerd en doelgericht. Ze zetten 'alles' opzij om succes te hebben, desnoods ten koste van anderen. Prototype van de 'streber'.
- Sterke punten: gedreven, efficiënt, praktisch, doelgericht, optimistisch en besluitvaardig.
- Zwakke punten: egoïstisch en berekenend, gevoelens van anderen negeren en heel ongeduldig zijn.
- Uitdagingen: samen te werken, anderen te vertrouwen.
4. Romanticus of individualist: wil zichzelf begrijpen en uitdrukken
Romantici zijn gevoelig, warm en scherpzinnig. Ze voelen zich uniek en willen als zodanig gezien worden. Ze putten hun energie uit anderen, hun levensvraag is: "Wat denken jullie van mij? Merken jullie mij op?". Vieren zijn sterk intuïtief en introvert; soms melancholiek en zwaarmoedig.
- Sterke punten: origineel, creatief, authentiek, gevoelig en betrokken.
- Zwakke punten: kan emotioneel uit balans raken, overgevoelig zijn en overdrijven.
- Uitdagingen: bij de feiten blijven, relativeren en zaken in de juiste proporties zien, doelen stellen.
5. Observeerder of waarnemer: wil de wereld begrijpen en zich competent voelen
Waarnemers hebben tijd, ruimte en bepaalde dingen voor zichzelf nodig en willen deze zaken niet graag met anderen delen. Ze hebben ruimte nodig en die eisen ze ook op. Het zijn verzamelaars van kennis. Gevoelens van schaarste liggen daaraan ten grondslag: ze hamsteren alles wat ze nodig hebben om zich van hun vrijheid en onafhankelijkheid te verzekeren. In dit verband zijn niet zozeer materiële bezittingen maar vooral kennis in de vorm van essentiële informatie die nodig is om te overleven van belang. Ze houden informatie liever voor zichzelf en vertellen anderen niet helemaal precies welke informatie ze inmiddels hebben verzameld. Ze verzamelen kennis om zichzelf en het leven beter te leren begrijpen. Iemand die deze onbewuste motivatie heeft, is voortdurend op zoek naar de zin van het leven en de essentie van alles.
- Sterke punten: scherpzinnig en onafhankelijk, kan zaken goed beschouwen en blijf bijna altijd kalm.
- Zwakke punten: kan kil, gierig en emotieloos zijn.
- Uitdagingen: daadkrachtig zijn, luisteren naar intuïtie en gevoelens
6. Loyalist: wil zekerheid en veiligheid
Loyalisten hebben verantwoordelijkheidsgevoel, zijn betrouwbaar en hechten waarde aan een loyale opstelling jegens familie, vrienden, groepen en goede doelen. Hun persoonlijkheid varieert van gereserveerd en timide tot openhartig en confronterend. Ze hechten waarde aan tradities en kunnen goed samenwerken.
- Sterke punten: betrouwbaar, loyaal, doorzetter, groot verantwoordelijkheidsgevoel.
- Zwakke punten: achterdochtig, kan dogmatisch worden en gaan doemdenken. houd niet zo van verandering.
- Uitdaging: relativeren en wat luchtiger zijn, geloven in eigen capaciteiten, met de stroom mee te durven gaan
7. Levensgenieter of optimist: wil blij, gelukkig en tevreden zijn
Levensgenieters zijn energiek, levendig en optimistisch; ze willen hun steentje bijdragen aan de wereld; hun uiterlijk voorkomen is dat van optimisme en blijheid, zijn spontaan en fantasierijk; soms impulsief en naïef; ontwijken pijn; hebben tegenstrijdige gevoelens bij het aangaan van verbintenissen; 'het eeuwige kind' (Peter Pan). Ze hebben een grote mate van overredings- en overtuigingskracht.
- Sterke punten: spontaan en charmant, optimistisch, sprankelend en speels.
- Zwakke punten: ik kan oppervlakkig zijn, impulsief, onverantwoordelijk, narcistisch en zichzelf verliezen in onrealistische dromen.
- Uitdagingen: enthousiasme wat te temperen, meer betrokken te zijn bij anderen, plannen ook uitvoeren, wat nuchterder te zijn.
8. Baas of leider: wil zichzelf beschermen door sterk en vol zelfvertrouwen te zijn
Assertievelingen zijn direct, onafhankelijk, zelfverzekerd en beschermend. Ze komen over als sterke persoonlijkheden, stellen onrechtvaardigheid of oneerlijkheid aan de kaak, hebben sterk verantwoordelijkheidsgevoel, hebben houding van 'laat niet over je lopen' en 'sla terug' Ze willen controle houden over de situatie en willen daarom alles weten; ze zijn bezitterig. Het type 'ruwe bolster, blanke pit' kan op dit type van toepassing zijn.
- Sterke punten: krachtig, rechtvaardig, beschermend, grootmoedig en zelfstandig.
- Zwakke punten: kan intimiderend, egocentrisch en bot zijn.
- Uitdagingen: socialer, warmer en menselijker worden, meer open staan voor anderen, zorgzamer zijn.
9. Bemiddelaar: wil in eenheid en harmonie met anderen leven
Vredestichters zijn ontvankelijk, goedaardig en ondersteunend. Ze streven naar harmonie met de medemens en de wereld om hen heen. Het zijn onpartijdige scheidsrechters; ze hebben iets van 'het onschuldige kind', zwemmen graag met de stroom mee, zijn meegaand en kunnen gemakzuchtig zijn. Er is soms moeilijk vat op ze te krijgen; ze ontvluchten moeilijke situaties en rekenen er niet op dat anderen zich voor hun problemen interesseren. Ze hebben het contact met hun innerlijke stem verloren. Ze zoeken vaak een actieve partner.
- Sterke punten: diplomatiek, kan goed onderhandelen, bescheiden, aanpassingsvermogen en harmonieus.
- Zwakke punten: soms saai, snel afgeleid, vergeetachtig en besluiteloos.
- Uitdagingen: zelf een positie innemen en daarnaar handelen, prioriteiten te stellen en keuzes maken.
- Hier vind je een goede gratis Enneagram-test. De testresultaten kan je bewaren.
